Het regent tegenwoordig peperdure crèmes die allemaal op één of andere manier iets met stamcellen te maken hebben. Volgens verschillende fabrikanten bieden stamcellen de langverwachte doorbraak inzake huidverjonging. Volgens anderen zijn ze des duivels en voor sommigen klinkklare onzin. Maar, wat zijn stamcellen eigenlijk en wat doen ze in cosmetica? Laten we dat eens nader gaan bekijken.

Stamcellen zijn nog niet gedifferentieerde cellen die zichzelf kunnen delen in functionele cellen. Ze kunnen elke cel in het lichaam maken, waaronder dus ook huid- en collageencellen. Een pasgevormd embryo bestaat bijna uitsluitend uit stamcellen. Bij een volwassen persoon bevinden ze zich voornamelijk in het beenmerg en in de lever. Ze kunnen naar bijna elk deel van het lichaam verhuizen om daar weefsel te herstellen. In die zin zijn ze dan ook overal in het lichaam terug te vinden.

In de medische sector worden stamcellen gebruikt in stamceltherapie. Simpel gesteld worden er cellen of weefsels gekweekt in het laboratorium en nadien gebruikt om beschadigde cellen of weefsels te vervangen of te herstellen. Soms worden stamcellen ook geïnjecteerd in beschadigde weefsels om zo tot een herstel te komen.

Dat cosmeticaproducenten hier een groot potentieel zien ligt voor de hand. Zo kan men denken aan het gebruik van stamcellen om het natuurlijke verlies van collageen door ouderdom tegen te gaan en te zorgen dat de huid haar volume en elasticiteit behoudt. Ook voor het genezen van littekens en het oplossen van oneffenheden zou stamceltherapie veel kunnen betekenen.

Toen de eerste producten “met stamcellen” op de markt kwamen was er echter veel protest vanuit wetenschappelijke hoek. Het gebruik van stamcellen in cosmetica zou ethisch laakbaar zijn en wellicht zelfs gevaarlijk. Met stamcellen kon je allerlei cellen opnieuw produceren en wellicht ook kankercellen. Daarom was het niet alleen vanuit evolutionair oogpunt een heikel onderwerp maar ook vanuit gezondheidsoogpunt.

Zo een vaart loopt het echter allemaal niet. Alhoewel de cosmetica industrie graag de illusie in stand houdt, is er van echte, menselijke, stamcellen in hun producten geen sprake. Dat kan ook niet. Voor levende cellen, en dat zijn stamcellen, is het namelijk onmogelijk om in een crème te overleven. “Apart from sterile laboratory technology, stem cells need a perfectly balanced and specialized growth culture medium to remain viable. It is therefore difficult to accept that stem cells can still be viable if added to skin care base creams and serums. These delicate cells cannot survive in serums, creams or in the air. If not stored properly, they will certainly perish within minutes” stelt Doctor Terri Vinson in zijn artikel “Stem Cells, a growth Industry or Fiction Factor?”.

Verder zegt Terri Vinson: “even if the cells could survive in a totally inhospitable skin care base, osmosis is not possible as they cannot be absorbed through the skin due to their large molecular size”. Dus, zelfs al zouden stamcellen een crème overleven, kunnen ze de huid niet penetreren omdat ze gewoon te groot zijn.

Daarnaast is het gebruik van wat voor ingrediënt van menselijke oorsprong dan ook in cosmetica, in Europa gewoon verboden.

Vandaag gooit de cosmetica industrie het dan ook over een andere boeg. Kwestie van het woord “stamcellen” marketingtechnisch toch te kunnen gebruiken zonder de cellen in kwestie in producten toe te passen.

Hier onderscheiden we twee soorten crèmes. Enerzijds de crèmes die zich gaan richten op het ‘beschermen’ van de huideigen stamcellen en anderzijds de producten die het gaan zoeken in het stimuleren van ‘groeifactoren’, verbonden aan stamcellen.

De eerste gaan de conditie van de huideigen stamcellen beschermen door de omgeving waarin deze oercellen vertoeven in goede staat te houden. Daartoe worden o.a. bepaalde peptiden (eiwitten met een signaalfunctie) gebruikt. De meest bekende peptide komt nu uit een zeldzame Zwitserse appelsoort die biotechnologisch wordt nagemaakt.

In zijn blog “Do Peptides in Skincare Products Work?” concludeert dermatoloog Benabio het volgende: “There are many things that have to go right in order for peptides to actually have a benefit. Because they are break-down products of proteins, they have to be stabilized or they might continue to break down further in a topical cream, becoming useless. Also, they have to be in a cream that allows them to penetrate the skin. If a great peptide is in a thick cream that only sits on the surface, then it will never penetrate and will eventually be washed off, without any benefit.” Samengevat vertaald: Er moet aan heel wat voorwaarden worden voldaan willen peptides in een crème hun werking behouden. Bovendien moeten ze in de huid kunnen doordringen, wat nooit lukt met een crème die in een laagje op het huidoppervlak blijft liggen.

Dat peptides überhaupt iets kunnen doen voor de huid heeft overigens nog geen enkel onafhankelijk onderzoek kunnen aantonen.

Dan zijn er de crèmes die hun marketingcommunicatie opbouwen rond aan stamcellen verbonden groeifactoren. Onder ‘groeifactor’ verstaan we een stof die het aantal stamcellen doet toenemen. Groeifactoren worden ook gebruikt in het laboratorium om stamcellen te kweken. Eén van de ingrediënten die we in dit verband regelmatig zien opduiken is ‘telomerase’. Het is een enzym, een polypeptide met een zeer grote moleculaire structuur. Als je het op de huid smeert is het technisch gezien onmogelijk dat het door de huid kan worden opgenomen vanwege zijn veel te grote moleculaire structuur.

Verder is er ook regelmatig sprake van ‘EGF’ (Epidermal Growth Factor). Dit is een stof die aangemaakt wordt door het lichaam bij letsels en die de groei van nieuwe cellen stimuleert en zo voor wondgenezing zorgt. Sommige, jammer genoeg niet onafhankelijke, wetenschappers beweren dat dezelfde stof in staat zou zijn om verouderde huid te doen herleven.

Peter Rubin van de Universiteit van Pittsburgh is er vrij sceptisch over: “…unless those ingredients can get past the epidermal layer, nothing worthwhile is going to come from it. In a relatively unregulated industry susceptible to marketing ploys, there’s little assurance that the current crop of wrinkle-banishing potions contains anything remotely useful. It could be stem cells, or bacon grease.” Vrij en verkort vertaald: “zolang stamcel stimulerende peptides of enzymes niet door de epidermis heen kunnen valt er niet veel van te verwachten”.

Sam Most, een plastisch chirurg verbonden aan de Stanford School of Medicine in Californië voegt daaraan toe: “To do any good, the ingredients would have to remain stable for weeks or months at room temperature, get past the epidermal layer, go into the right cells, and exert the proper stimulation once reaching their destination. And if marketers demonstrated they could do all that, Most thinks, the creams would probably require FDA approval”. Vertaald: Om ook maar iets te doen, zouden de ingrediënten gedurende weken of maanden op kamertemperatuur stabiel moeten blijven, vervolgens doorheen de epidermis geraken, in de juiste cellen, om daar de juiste stimuli te geven. Als marketeers kunnen aantonen dat dat daadwerkelijk kan, zouden deze producten moeten worden geregistreerd als medicijnen.

Bij gebrek aan enig wetenschappelijk weerwoord van de marketeers sluiten wij ons graag bij dit laatste statement aan.